สเต็มเซลล์ของระบบประสาทเป็นอย่างไร

สเต็มเซลล์ของระบบประสาทเป็นอย่างไร

นักวิทยาศาสตร์ค้นพบว่าเซลล์สมองของหนูในส่วนฮิปโปแคมปัสและอัลแฟคตอรีบัลบ์ สามารถแบ่งตัว

เป็นเซลล์ประสาทตัวใหม่ได้ การค้นพบครั้งนั้นเกิดขึ้นมานานกว่าสามสิบปีแล้ว แต่ความเชื่อเดิมที่ว่า

เซลล์ประสาทไม่สามารถแบ่งตัวได้ ทำให้แนวความคิดนี้ไม่ได้รับการยอมรับอยู่เป็นเวลานาน จน

กระทั่งงานวิจัยพิสูจน์แน่ชัดว่าสเต็มเซลล์ของระบบประสาทสามารถแบ่งตัวและพัฒนาไปเป็นเซลล์

สำคัญของระบบประสาทสามชนิดคือ นิวโรนหรือเซลล์ประสาท เซลล์ชนิดแอสโตรซัยท์ และเซลล์

ชนิดโอกิโกเดนโดรซัยท์

ปัจจุบันเป็นที่ทราบดีว่าสเต็มเซลล์ของระบบประสาทนั้นมีอยู่จริง ทั้งในเนื้อเยื่อสมองของทารกในครรภ์

และในสมองของผู้ใหญ่ สเต็มเซลล์เหล่านี้สามารถแบ่งตัวและพัฒนาไปเป็นเซลล์ชนิดต่างๆของระบบ

ประสาทมากมายหลายชนิด ยกตัวอย่างเช่นเซลล์ต้นแบบของเซลล์ประสาท ที่เรียกว่า นิวโรบลาสต์

สามารถแบ่งตัวและพัฒนาไปเป็นเซลล์ประสาทหรือนิวโรนซึ่งมีหลายชนิดแตกต่างกันไปตามการทำ

หน้าที่ในส่วนต่างๆของสมอง ในขณะที่สเต็มเซลล์ที่ให้กำเนิดเกลียลเซลล์ มีความสามารถที่จะแบ่งตัว

และพัฒนาไปเป็นเซลล์ชนิดแอสโตรซัยท์และโอลิโกเดนโดรซัยท์ แอสโตรซัยท์เป็นเกลียลเซลล์ชนิด

หนึ่ง ทำหน้าที่ช่วยเซลล์ประสาททั้งการคงรูป และเป็นหน่วยเมตาบอลิกที่สำคัญของเซลล์ประสาทหรือ

นิวโรน เซลล์ชนิดแอสโตรซัยท์มีมากถึงร้อยละ 70-80 ของเซลล์ในระบบประสาททั้งหมดส่วนโอลิโก

เดนโดรซัยท์ทำหน้าที่สร้างสารมัยอีลิน ซึ่งเป็นสารไขมันที่ห่อหุ้มแอกซอน ช่วยเพิ่มความสามารถใน

การนำกระแสประสาท

ในภาวะปกติ สเต็มเซลล์ชนิดนิวโรนอลจะไม่สามารถพัฒนาไปเป็นเกลียลเซลล์ได้เลย ในขณะเดียวกัน

เซลล์ต้นกำเนิดเกลียลเซลล์ก็จะไม่สามารถพัฒนาไปเป็นนิวโรนได้เช่นกัน ในทางตรงกันข้ามสเต็ม

เซลล์ของระบบประสาทของทารกในครรภ์และของสมองผู้ใหญ่สามารถพัฒนาเปลี่ยนแปลงไปเป็นนิว

โรน แอสโตรซัยท์ และโอลิโกเดนโดรซัยท์ได้ทั้งสามชนิด ทั้งนี้ขึ้นกับปัจจัยที่สำคัญสองประการ

• ประการแรก คือ สัญญาณที่สเต็มเซลล์เหล่านั้นได้รับ
•  
• ประการที่สอง คือ สภาพแวดล้อมภายในเนื้อเยื่อสมองซึ่งเป็นสภาพสามมิติ

ขณะนี้เป็นที่ยอมรับกันแล้วว่าในเนื้อเยื่อสมองของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมทุกชนิดมีสเต็มเซลล์อยู่จริงแต่

ที่ยังไม่ทราบคำตอบที่ชัดเจน คือ เรื่องของชนิดและปริมาณของกลุ่มสเต็มเซลล์หรือเซลล์ต้นกำเนิดที่

มีอยู่ภายในเนื้อเยื่อสมองของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมรวมทั้งความสัมพันธ์เกี่ยวข้องกันของสเต็มเซลล์ใน

แต่ละกลุ่ม ตลอดจนการทำหน้าที่ของแต่ละกลุ่มที่มีความหลากหลายแตกต่างกันไป ข้อจำกัดในการ

ศึกษาสเต็มเซลล์ของระบบประสาทประการหนึ่งคือยังไม่สามารถระบุชนิดของเซลล์ที่มีอยู่ในร่างกาย

ได้ทางห้องปฏิบัติการยังจำเป็นต้องแยกเซลล์และทดสอยในหลอดทดลอง ซึ่งวิธีดังกล่าวทำให้

คุณสมบัติบางประการของสเต็มเซลล์เหล่านั้นเปลี่ยนไป

สเต็มเซลล์ของระบบประสาทถือว่าเป็นสเต็มเซลล์จ

ากร่างกายที่ได้รับความสนใจมากที่สุดอย่างหนึ่ง สเต็มเซลล์จากร่างกายเป็นสเต็มเซลล์ที่ไม่ได้ทำ

หน้าที่เฉพาะเจาะจงที่พบในอวัยวะต่างๆ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วภายในอวัยวะแต่ละชนิดจะประกอบได้ด้วย

เซลล์ของอวัยวะนั้นที่ทำหน้าที่เฉพาะอย่างสเต็มเซลล์จากร่างกายที่อยู่ในอวัยวะนั้นๆ จึงยังคงสามารถ

แบ่งตัวเองขึ้นมาใหม่ และพัฒนาดิฟเฟอเรนชิเอทไปเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่เฉพาะเจาะจงได้บทบาทของ

สเต็มเซลล์จากร่างกายในร่างกายสิ่งมีชีวิตที่สำคัญคือการซ่อมแซมเซลล์ที่สึกหรอหรือเสียหายไป ข้อ

แตกต่างที่สำคัญระหว่างสเต็มเซลล์จากร่างกายกับสเต็มเซลล์จากตัวอ่อนคือกำเนิดหรือที่มาของเซลล์

เหล่านั้น โดยสเต็มเซลล์จากตัวอ่อนมีกำเนิดมาจากกลุ่มเซลล์ด้านในของบลาสโตซิสต์ ในขณะที่สเต็ม

เซลล์จากร่างกายนั้นยังไม่ทราบแน่นอนว่ามีกำเนิดมาจากที่ใด

งานวิจัยเกี่ยวกับสเต็มเซลล์จากร่างกายสร้างความตื่นเต้นให้กับวงการแพทย์เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะ

อย่างยิ่งเมื่อนักวิทยาศาสตร์เริ่มค้นพบสเต็มเซลล์จากร่างกายในเนื้อเยื่อมากมายหลายชนิด ซึ่ง

มากกว่าที่เคยทราบกันมาก่อน และบางอย่างก่อนหน้านี้ไม่เชื่อว่าจะพบสเต็มเซลล์ด้วยซ้ำไป การค้น

พบเหล่านี้ทำให้เกิดคำถามที่สำคัญเพื่อจะพยายามนำ สเต็มเซลล์จากร่างกายไปใช้ในการปลูกถ่ายเข้า

สู่ร่างกายผู้ป่วย จริงๆแล้ว สเต็มเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด ถูกนำมาใช้ในการปลูกถ่ายตั้งแต่เมื่อ

ประมาณ 30 ปีที่แล้ว ระยะหลังมานี้ก็พบว่าสเต็มเซลล์จากร่างกายอีกหลายชนิดมีความสามารถพัฒนา

ดิฟเฟอเรนชิเอทไปเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่เฉพาะได้เช่นกันสิ่งสำคัญคือ ต้องกำหนดเงื่อนไขหรือวิธีการที่

ถูกต้องเหมาะสม เพื่อให้นักวิทยาศาสตร์สามารถควบคุมสเต็มเซลล์จากร่างกายที่เพาะเลี้ยงในห้อง

ปฎิบัติการให้สามารถดิฟเฟอเรนชิเอทไปเป็นเซลล์ที่ทำหน้าที่เฉพาะเจาะจงได้ตามที่ต้องการ ซึ่งเซลล์

เหล่านั้นสามารถนำไปใช้ในการรักษาโรคต่างๆ ได้หลายชนิด โดยเฉพาะบรรดาโรคร้ายแรงที่พบได้

บ่อยๆ

ประวัติความเป็นมาของงานวิจัยเกี่ยวกับสเต็มเซลล์จากร่างกาย เริ่มต้นเมื่อประมาณ 40 ปีที่แล้ว นัก

วิทยาศาสตร์พบว่าภายในเนื้อเยื่อไขกระดูกประกอบไปด้วยสเต็มเซลล์อย่างน้อยสองชนิดด้วยกันสเต็ม

เซลล์ชนิดแรกเป็นเซลล์ต้นกำเนิดเม็ดเลือด ซึ่งจะพัฒนาไปเป็นเม็ดเลือดชนิดต่างๆ ได้แก่ เม็ดเลือด

แดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือด ส่วนสเต็มเซลล์ชนิดที่สองทีอยู่ภายในไขกระดูกเป็นชนิดสโตรมัล

เซลล์ซึ่งถูกค้นพบสองสามปีต่อมา สโตรมัลเซลล์ประกอบไปด้วยส่วนผสมของเซลล์ต้นกำเนิดกระดูก

เซลล์ต้นกำเนิดกระดูกอ่อน เซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ไขมัน และเซลล์ต้นกำเนิดเนื้อเยื่อเส้นใยประสาน

หรือไฟเบอร์ต่อมาไม่นานนักในช่วงทศวรรษ 1960 เช่นกัน นักวิทยาศาสตร์อีกกลุ่มหนึ่งค้นพบสเต็ม

เซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ประสาท โดยทำการทดลองศึกษาวิจัยในหนูทดลอง สามารถค้นพบส่วนของ

สมองหนู 2บริเวณที่มีสเต็มเซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ประสาท การค้นพบครั้งนั้นขัดแย้งกับความรู้เดิมที่เชื่อ

กันว่าเซลล์ประสาทไม่สามารถสร้างขึ้นมาใหม่ได้ ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ส่วนใหญ่ก็ยังคงเชื่อว่าเซลล์

ประสาทไม่สามารถสร้างขึ้นใหม่ได้และดูเหมือนจะไม่ค่อยยอมรับกับผลงานวิจัยชิ้นนั้น จนกระทั่งราว

สามสิบปีต่อมา ทฤษฏีว่าด้วยสเต็มเซลล์ต้นกำเนิดของเซลล์ประสาทถึงได้รับการพิสูจน์อย่างชัดเจน

และเป็นที่ยอมรับในที่สุดปัจจุบันพบว่าสเต็มเซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ประสาทในระบบประสาทส่วนกลาง

ประกอบไปด้วยเซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ประสาท และเซลล์ต้นกำเนิดเซลล์ชนิดแอสโตรซัยท์และโอลิโก

เดนโดรซัยท์